"Φιλοσοφικό ημερολόγιο κλεισούρας"! (KΖ’ - Οι τελευταίοι Σοφοί της Αθήνας!)

 

Μου φαίνεται πως λάλησα κανονικά. Αρχίζει να μου πέφτει βαρύ το λοκ-ντάουν. Έφτασα σε τέτοιο σημείο που μόλις χθες άρχισα να διαβάζω ένα απ' τα πιο "βαριά" και δυσνόητα φιλοσοφικά βιβλία όλων των εποχών. Έχει τίτλο "Απορίαι και λύσεις περί των πρώτων αρχών". 

Το έγραψε ο Δαμάσκιος του ήταν ο τελευταίος διευθυντής-σχολάρχης της Πλατωνικής Ακαδημίας Αθηνών. Αυτός τη διοικούσε το 529 μ.Χ. όταν ο Ιουστινιανός εξέδοσε το διάταγμα που έβαζε λουκέτο στην ιστορική αυτή σχολή που λειτουργούσε απ' το 387 π.Χ. και την είχε ιδρύσει ο Πλάτωνας.

Η Πλατωνική Σχολή στα 900 περίπου χρόνια της αδιάκοπης λειτουργίας της πέρασε από πολλές φάσεις. Περίπου 100 χρόνια μετά τον θάνατο του Πλάτωνα έγινε "σκεπτικιστική", αργότερα "εκλεκτική" και στο τέλος "νεοπλατωνική". Η έδρα της είχε προ πολλού μεταφερθεί απ' την Ακαδημία σε άλλα σημεία της Αθήνας. Με τελευταίο κάτω απ' την Ακρόπολη, μάλλον κοντά στο αρχαίο θέατρο του Διονύσου.

Ο καημένος ο Δαμάσκιος έζησε σε άγριες εποχές. Ο χριστιανισμός είχε πλέον απόλυτα κυριαρχήσει σε όλη τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Η εθνική λατρεία είχε απαγορευτεί, οι αρχαίοι ναοί είχαν καταστραφεί ή εγκαταληφθεί και η φιλοσοφική σκέψη είχε παρακμάσει. 

Ο ανατολίτικος μυστικισμός και η αντιορθολογική μεταφυσική είχαν διαυρώσει τη φιλοσοφική σκέψη. Δύσκολα ξεχώριζες τον φιλόσοφο απ' τον μάγο ή τον τσαρλατάνο αστρολόγο.

Αλλά ο Δαμάσκιος έδωσε τον δικό του αγώνα να διακόψει αυτή την παρακμή. Λένε πως παρήγαγε και πρωτότυπη φιλοσοφική σκέψη. Αυτό δεν μπόρεσα ακόμα να το διακρίνω. Αλλά σίγουρα προσπάθησε να ανασυνθέσει την επιστημονική ανάλυση, τη φιλοσοφική ερμηνεία και τη θεολογική προοπτική.

Ίσως αυτή η προσπάθεια ανανέωσης της αρχαίας φιλοσοφίας θορύβησε τους Χριστιανούς. Δεν έχουμε σχετική πληροφορία, αλλά πιστεύω πως ο χριστιανός επίσκοπος Αθηνών έκανε επίσημη καταγγελία της Σχολής και ενεργοποίησε τη διαδικασία έκδοσης του αυτοκρατορικού διατάγματος το 529 μ.Χ. Δεν μπορώ να εξηγήσω γιατί επί δύο σχεδόν αιώνες οι αυτοκράτορες ανέχονταν τη λειτουργία της Σχολής και ξαφνικά αποφάσισαν να την κλείσουν.

Πάντως ο Δαμάσκιος με άλλους έξι φιλοσόφους-καθηγητές της Σχολής κατέφυγε στην αυλή του Πέρση Βασιλιά. Τραγική ειρωνεία. Οι τελευταίοι Αθηναίοι φιλόσοφοι ζήτησαν προστασία στον μεγάλο εχθρό της πόλης τους. Αλλά η Περσία ήταν τότε ο τόπος που κατέφευγαν οι διωκόμενοι απ' το ρωμαϊκό κράτος. Εκεί είχαν βρει άσυλο και οι χριστιανοί-Νεστοριανοί που δεν είχαν δεχθεί τα επίσημα-κρατικά θρησκευτικά δόγματα.

Όμως ούτε στη Κτησιφώντα μπόρεσαν να στεριώσουν οι επτά τελευταίοι Έλληνες φιλόσοφοι. Γιατί δεν βρήκαν κάποιον χαρισματικό βασιλιά, όπως ήταν ο αρχαίος Κύρος ή ο πιο πρόσφατος Χοσρόης. Γρήγορα νοστάλγησαν τα πλατάνια και τα ιερά άλση της Αθήνας. 

Ο Μεγάλος Βασιλέας τούς έδωσε την άδεια να επιστρέψουν. Και φρόντισε να τους προστατεύσει με μια Διεθνή, θα λέγαμε σήμερα, Σύμβαση. Το 533 μ.Χ. υπέγραψε Συνθήκη Ειρήνης με τον Ιουστινιανό, και με ειδικό όρο οι επτά σοφοί μπόρεσαν να επιστρέψουν με ασφάλεια στην πατριδα τους.