Τι πρέπει να ξέρουμε για την Κατοχή (Κ’ - Τα αξέχαστα "χωνιά"!)

88) Πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανάπτυξη του αντιστασιακού κινήματος έπαιξαν οι προσφυγικές συνοικίες, όπου η δράση των στελεχών του ΕΑΜ έβρισκε όχι μόνο απήχηση αλλά και ενεργή προστασία. Ήταν περιοχές με κοινά πολιτιστικά χαρακτηριστικά και με υψηλό βαθμό κοινωνικής συνοχής, που αγκάλιασαν την αντιστασιακή δράση ως υπόθεση ολόκληρης της κοινότητας κι όχι ως κάτι ξένο που τους επιβάλλεται απ’ έξω.

89) Αρχικά, ως πυρήνες αντιστασιακής δράσης λειτουργούσαν διάφορα συνοικιακά καταστήματα, καφενεία, ψιλικατζίδικα, περίπτερα, όπου συγκεντρώνονταν πληροφορίες, δίνονταν ραντεβού και κρυβόταν οπλισμός. Σε ορισμένα απ’ αυτά τα καταστήματα, γνωστά ως "στέκια", λειτουργούσαν και παράνομα τυπογραφία ή ραδιόφωνα συνδεδεμένα με τους σταθμούς της Μόσχας και του Λονδίνου ώστε να λαμβάνουν ειδήσεις για την εξέλιξη των πολεμικών μετώπων. Τα νέα διαδίδονταν στις γειτονιές της Αθήνας με τα περιβόητα αυτοσχέδια "χωνιά". Απ’ τα τέλη του 1943 τα "στέκια" αντικαταστάθηκαν από Φρουραρχεία του ΕΛΑΣ σε κάθε ανατολική συνοικία. Σ’ αυτά υπήρχε μια μόνιμη και οπλισμένη δύναμη  πέντε έως δέκα αντρών έτοιμων να επέμβουν ανά πάσα στιγμή.

90) Πολύ σημαντικός ήταν και ο ρόλος του παράνομου τύπου. Στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας εκδίδονταν περισσότερες από 30 εαμικές εφημερίδες. Λειτουργούσαν ολόκληρα παράνομα δίκτυα εκτύπωσης, αποθήκευσης και διανομής τους. Στόχος ήταν να σπάσει το μονοπώλιο της κατοχικής προπαγάνδας που, μετά το καλοκαίρι του ’43, άλλαξε "γραμμή". Πλέον δεν μιλούσε για "νέα τάξη πραγμάτων στην Ευρώπη" αλλά για "κοινό αγώνα ενάντια στον κομμουνιστικό κίνδυνο και στις σλαβικές ορδές του Κόκκινου Στρατού"!

91) Αναφερθήκαμε ήδη στα περίφημα "χωνιά" της κατοχής, που έμειναν για πολλές δεκαετίες χαραγμένα στις μνήμες των κατοίκων της Αθήνας. Συνήθως επιλέγονταν νέοι με δυνατή και καθαρή φωνή, ένα σημείο με αυξημένη ακουστική (μικροί λόφοι και υψώματα) και ώρες μεγάλης κυκλοφορίας (αναχώρηση και επιστροφή από δουλειά, σχόλασμα εκκλησιών κ.λπ.). Ο χειριστής του χωνιού-τηλεβόα ήταν καμουφλαρισμένος, συνήθως με μακρύ ρούχο και βαθύ καπέλο (τότε δεν υπήρχαν "κουκουλοφόροι") και συνοδεύονταν από ένοπλη περιφρούρηση του ΕΛΑΣ. Τα "χωνιά" έβγαιναν και αργά τα βράδια, μετά την ακρόαση των ραδιοσταθμών του Λονδίνου ή της Μόσχας, κάθε φορά που αναμενόταν επίθεση των ταγματασφαλιτών και σε κάθε έκτακτη περίσταση που υπήρχε κάτι σημαντικό προς κοινοποίηση.