"Ημερολόγιο λιποταξίας" (106) - Ελλάδα-Αρμενία: Βίοι παράλληλοι...

Το Ερεβάν είναι πολύ παλιά πόλη. Στους λόφους Αρίν Μπερντ και Καρμίρ Μπλουρ έχουν γίνει ανασκαφές και βρέθηκαν τα ερείπια οικισμών και κάστρων της εποχής των Ασυροβαβυλωνίων. 

Εντυπωσιάζει μια αρχαία επιγραφή, που χρονολογείται στα 782 π.Χ., και λέει πάνω-κάτω: "Ήταν ερημικός ο τόπος κι έφτιαξα εδώ μεγάλα έργα"...

Το Ερεβάν δεν θα το έλεγα "κλασική τσιμεντούλη". Γιατί οι Αρμένιοι έχουν άφθονη και καλή πέτρα, και ξέρουν να τη χρησιμοποιούν. Είναι μεγάλοι μαστόροι. Άλλωστε η Αρμενία λέγεται και "Καραστάν", δηλαδή "Βασίλειο της πέτρας"...

Τόπος άνυδρος και ξηρός. Το πολύ νερό το κρατούν πάνω στις κορυφές τα υψηλά οροπέδια με την αλπική τους βλάστηση.

Πέφτουν και βροχές αλλά δεν φτάνουν να ποτίσουν την καλλιεργήσιμη γη. Γι’ αυτό χρησιμοποιούσαν για πολλά χρόνια τα νερά της λίμνης Σεβάν. Ώσπου κόντεψαν να την εξαφανίσουν!

Η αρμένικη πρωτεύουσα είναι ουσιαστικά μια προσφυγούπολη. Όταν ιδρύθηκε η Σοβιετική Αρμενία κι ένιωσαν λίγη ασφάλεια, οι Αρμένηδες άρχισαν να καταφθάνουν απ’ όλο τον κόσμο. Κάτι σαν τους Εβραίους που μετά τον πόλεμο μετανάστευαν κατά κύματα στο Ισραήλ.

Έτσι κι Αρμένιοι στο Εραβάν. Έρχονταν καραβανιές και κουβαλούσαν μαζί τους όλες τις μνήμες της παλιάς τους ζωής. Η λέξη "Ναρ" κυριαρχεί στα περισσότερα τοπωνύμια. "Ναρ" θα πει "Νέος-α". Σαν τις δικές μας "Νέες Σμύρνες" και "Νέες Ιωνίες"...

Οι Συνθήκες των Σεβρών και της Λωζάνης στοιχειώνουν και την αρμένικη ιστορία. 

Αλλά το γεγονός που γκρέμισε τα όνειρα της "Μεγάλης Αρμενίας" ήταν η Οκτωβριανή Επανάσταση. Η Ρωσία εγκαταλείπει τον πόλεμο κι οι Αρμένηδες χάνουν το μεγάλο προστάτη τους.

Τον Μάρτη του 1918 υπογράφεται η Συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόσφκ. Τα ρωσικά στρατεύματα αποσύρονται απ’ τον Καύκασο κι ανοίγει ο δρόμος για τους Γερμανούς και τους Τούρκους. 

Οι Γεωργιανοί τίθενται στη γερμανική σφαίρα επιρροής κι οι Αζέροι περιμένουν τους ομόγλωσσους και ομόθρησκους Οθωμανούς ως ελευθερωτές. Η αδύναμη και μόνη Αρμενία είναι το τελευταίο εμπόδιο για να υλοποιηθεί το μεγάλο όραμα του Παντουρανισμού...

Ακολουθεί η γερμανική ήττα στην Ευρώπη, η διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας, η καταγγελία της Συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόσφκ, η είσοδος των συμμάχων στην Κωνσταντινούπολη, η επέμβαση των δυτικών στην Κριμαία, η υπόσχεση αρμενικού κράτους με λιμάνι την Τραπεζούντα. Λέγεται πως τα σύνορα της Αρμενίας τα χάραξε με το ίδιο του το χέρι ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ουίλσον!

Τα υπόλοιπα είναι λίγο-πολύ γνωστά. 

Οι Σοβιετικοί ενισχύουν τον Κεμάλ στον αντι-ιμπεριαλιστικό του αγώνα. 

Κι οι δυτικοί δεν ενδιαφέρονται για την υλοποίηση της Συνθήκης των Σεβρών. Με το πρώτο φύσημα του Κεμάλ οι Ιταλοί φεύγουν απ’ τα μικρασιατικά παράλια κι οι Γάλλοι αποσύρονται απ’ την Κιλικία. 

Κι έμειναν μόνο οι Έλληνες κι οι Αρμένιοι να βγάλουν το φίδι απ’ την τρύπα...