Με τις νυχτερίδες και τ' αδέσποτα των Εξαρχείων...

Οι δρόμοι μου είναι σπαρμένοι

με λουλούδια και ξυράφια!

Μάλλον πρέπει να χτίσω τη ζωή μου

απ' την αρχή.

Δυο απαλές παλάμες μού κλείνουν τα μάτια:

"πες μου, ποια θα 'θελες να είμαι"...

Αλλά αυτή που πραγματικά θα 'θελα

δεν είναι πλέον τίποτα,

ούτε υπόσχεση, ούτε απειλή...

Τώρα όμως η ζωή 

μού έφερε εσένα.

Η ομορφία σου είναι τόση

που δεν ανήκει ούτε σε σένα.

Αλλά γω ερωτεύθηκα την κρυφή σου φλόγα,

δεν μ' ένοιαζε αν κάψω τα δάχτυλά μου.

Ερωτεύθηκα τον τρόπο που 'σαι

ερμητικά κλειστή

που ζεις διαρκώς σε μια λεπτή

αλλά άθραυστη ισορροπία...

Τίποτα πια δεν με παραξενεύει,

όλα τα περιμένω...

Καθόμαστε στο κατειλημμένο πάρκο
της οδού Ναβαρίνου, στα Εξάρχεια.
Στα πόδια μας το γέρικο μεγαλόσωμο σκυλί
-ελληνικός ποιμενικός-
και πάνω απ' τα κεφάλια μας
μωρά νυχτερίδων εκπαιδεύονται
για τις νυχτερινές τους πτήσεις.
Κι εσύ πάλι μου κάνεις την ίδια ερώτηση:
"γιατί ήρθαμε εδώ?"...

Μου αρέσει που δεν φοράς ποτέ τακούνια.
Οι γυναίκες που φοράνε τακούνια
σνομπάρουν τη γη.
Φοράς τόσο όμορφα το σάλιο σου
για κραγιόν.
Είσαι πολύ νέα, αν κι όχι ανέγγιχτη.
Αλλά απεχθάνεσαι τη βιασύνη
αυτών που προσπαθούν να σ' αγγίξουν...

Το στήθος σου ήταν το πιο ωραίο πράγμα
που φίλησα στη ζωή μου.
Πιο ωραίο κι απ' την πανσέληνο.
Μαζί σου θάμπωσαν οι εικόνες των γυναικών
που αγάπησα.
Άρχισα να ξεχνώ τους σκοτεινούς διαδρόμους
που οδηγούσαν σ' άγνωστα δωμάτια
και σε γυμνά κορμιά.
Αλλά χθες το βράδυ 
ανέπνεες εξαντλημένη.
Το κατάλαβα...
στον ύπνο σου με είχες ήδη χωρίσει.

Τώρα περνάω τις παγωμένες νύχτες
με τ' αδέσποτα σκυλιά των Εξαρχείων.
Μοιραζόμαστε τον ίδιο φόβο
της αιώνιας πείνας και του "ξουτ".

Αναζητώντας τους "αόρατους ερημίτες" του Άθωνα (ΙΒ΄ - Βαρέθηκα τα "Κύριε ελέησον" και επιστρέφω Αθήνα!)

Ο καιρός στον Άθωνα έχει πλέον αγριέψει. Δεν με σηκώνει άλλο το κλίμα. Τελικά "αόρατοι ερημίτες" δεν υπάρχουν. Το ήξερα απ' την πρώτη στιγμή αλλά ήταν μια καλή πρόφαση για να κάνω μερικά πράγματα που χωρίς ένα ισχυρό κίνητρο μάλλον θα τ' απέφευγα στην ηλικία μου...

Έχω ήδη αρχίσει να βαριέμαι. Ουσιαστικά οι εικόνες και οι εμπειρίες επαναλαμβάνονται, όλα δείχνουν πως έκλεισε κι αυτός ο μικρός κύκλος της ζωής μου. Αύριο γυρίζω Αθήνα.

Ανακεφαλαιώνω επιστρέφοντας από κει που ξεκίνησα: στο Άγιο Όρος μπορείς να δεις σχεδόν τα πάντα. Και αγίους και κολασμένους, και Βούδες και Κούδες. Οι συνθήκες ευνοούν τις ακραίες καταστάσεις. Ή του ύψους ή του βάθους.

Διαβάζω στο "Γεροντικό του Αγίου Όρους" μια παράξενη ιστορία. Κάποτε, σε μια αγρυπνία της Μονής Ιβήρων προς τιμήν της Παναγίας Πορταϊτισσας είχαν καλέσει ως πρωτοψάλτη έναν Ρουμάνο μοναχό, τον πατέρα Νεκτάριο. Όμως οι άλλοι ψάλτες-μοναχοί, από ζήλια και φθόνο έριξαν δηλητήριο στο νερό του. Ο π. Νεκτάριος, με τους πρώτους πόνους που ένιωσε, κατάλαβε τι είχε συμβεί, πήγε στο κανδήλι της Παναγίας και ήπιε όλο το περιεχόμενό του λέγοντας "Παναγία μου σώσε με, με δηλητηρίασαν!".

Τελικά ο μοναχός γλύτωσε, μάλλον επειδή το δηλητήριο δεν ήταν ισχυρό ή η ποσότητα ήταν ελάχιστη. Εννοείται πως η σωτηρία του αποδόθηκε σε θαύμα της Παναγίας.

Αλλά δεν είναι μόνο "μαύρα" τα πράγματα στον Άθωνα. Βλέπεις και γεροντάκια με μια απίστευτη παιδικότητα και αγαθότητα που ανατριχιάζεις. 

Χθες ένας απ' αυτούς, με μια αθώα έκφραση, με ρώτησε αν οι γυναίκες στον κόσμο είναι όπως η Παναγία που είχε στο εικονοστάσι του. Είχε τόσα χρόνια να βγει απ' το Όρος που ξέχασε πώς είναι οι γυναίκες...

Προσωπικά φεύγω απ' τ' Αγιονόρος έχοντας αποκτήσει δύο νέες δεξιότητες:

Του "κυριελεϊστή", δηλαδή αυτού που στις ιερές ακολουθίες αναλαμβάνει να λέει τα "Κύριε ελέησον", που σας πληροφορώ πως δεν είναι καθόλου λίγα. 

Και του "καντηλοσβήστη"! Δεν είναι και τόσο απλό διακόνημα όσο ακούγεται! Πρέπει με άκρα σεμνοπρέπεια και τάξη, στο τέλος των ακολουθιών, να σβήνεις τις λαμπάδες, τα κεριά, τα αιωρούμενα καντήλια και τους διάφορους πολυελαίους κάνοντας ταυτόχρονα νοερά προσευχή...

Αναζητώντας τους "αόρατους ερημίτες" του Άθωνα (ΙΑ΄ - Ο φιλακόλουθος γάτος!)

Ένα απ' τα "θεματάκια" τ' Αγιονόρους είναι και οι εξαφανίσεις κάποιων μοναχών. Από το 1985 έχουν καταγραφεί επίσημα απ' την αστυνομία 5 τέτοιες εξαφανίσεις κυρίως ηλικιωμένων μοναχών. 

Είναι προφανές πως οι μοναχοί αυτοί απεβίωσαν είτε πέφτοντας σε κάποιον γκρεμό είτε καθώς προσπαθούσαν να διασχίσουν κάποιον ορμητικό χείμαρρο κ.λπ.

Τα γεγονότα αυτά είναι μέσα στη ζωή και δεν θα έπρεπε να προκαλούν ιδιαίτερη εντύπωση, όσο κι αν η απώλεια μιας ζωής είναι τραγική σε κάθε περίπτωση.

Το πρόβλημα όμως ξεκινάει όταν τέτοια λυπηρά γεγονότα έρχονται σε σύγκρουση με τις θρησκευτικές δοξασίες και αυταπάτες. Π.χ. στο Άγιο Όρος επικρατεί απόλυτα η πεποίθηση πως η Παναγία αναλαμβάνει προσωπικά την προστασία των μοναχών του Άθωνα. Οπότε, πώς να δικαιολογηθούν κάποιοι τέτοιοι αιφνίδιοι θάνατοι?

Κι εδώ έρχονται να δώσουν τη λύση οι "αόρατοι ερημίτες". Όταν κάποιος μοναχός εξαφανιστεί έρχεται αμέσως η δικαιολογία ... "τον πήραν μαζί τους οι αόρατοι ερημίτες". Δηλαδή ο ένας μύθος στηρίζει τον άλλον. Και η ζωή συνεχίζεται...

Απόψε θα καταλύσω σε ένα μικρό κελάκι που μένουν δυο μεσήλικοι μοναχοί. Ο ένας ετοιμάζει τις καντήλες ρίχνοντας μαζί με λάδι και κρασί.

"Γιατί, γέροντα, το κάνεις αυτό?", τον ρωτάω.

"Γιατί το κόκκινο κρασί δημιουργεί ωραίες πορφυρές και κατανυκτικές ανταύγειες στο ναό του Θεού!".

Τι θα δω ακόμη...

Και δεν άργησα να δω και το επόμενο! Μόλις πάω να κάτσω σε ένα στασίδι του μικρού ναού, ο ένας μοναχός με πλησιάζει διακριτικά και με παρακαλεί να μεταφερθώ στο διπλανό.

"Γιατί?"

"Γιατί αυτό το στασίδι ανήκει στο γάτο του κελλιού! Σε όλες τις ακολουθίες είναι παρόν το ζωντανό, είναι πολύ φιλακόλουθο!"...

Αναζητώντας τους "αόρατους ερημίτες" του Άθωνα (Ι΄ - Η αμέριμνη μέριμνα!)-

Λαμβάνω πολλά μηνύματα στο μέιλ που πάνω-κάτω μού λένε πως σήμερα δεν υπάρχουν οι αυστηροί ασκητές που περιγράφω. Και μου ζητούν να μην αναπαράγω διάφορους θρύλους και παραμύθια που κυκλοφορούν στον Άθωνα.

Λοιπόν, απόψε θα γίνω πιο συγκεκριμένος. Με διευθύνσεις και ονόματα. Μέχρι πριν λίγα χρόνια (νομίζω πως έχει πλέον αποβιώσει) ζούσε ένας πολύ γνωστός τέτοιος ασκητής. Ήταν ο γερο-Νέστορας που έμενε σε ένα κελί κοντά στις Καρυές, αλλά για μεγάλα διαστήματα πήγαινε και στην Κερασιά, στη νότια πλευρά του Άθωνα.

Αυτός ο γέροντας αγαπούσε πολύ την ησυχία και τη μόνωση. Και συνήθιζε να φτιάχνει αυτοσχέδια κρεβάτια στα κλαδιά των ψηλών δέντρων. Εκεί διανυκτέρευε συχνά προσευχόμενος, για μεγαλύτερη ασφάλεια απ’ τα φίδια και τ’ αγρίμια αλλά και γιατί στο έδαφος είχε πολλή υγρασία.  

Δεν αναφέρω τα ονόματα των ασκητών που συναντώ, ούτε τα σημεία που μένουν, γιατί οι ίδιοι το απαγορεύουν. Δεν θέλει πολύ ν’ αρχίσουν να ’ρχονται "θαυμαστές" και τα παρόμοια.

Ένας που συνάντησα απόψε τρώει το λιτό φαγητό του με τα χέρια. "Έτσι έτρωγε κι ο Χριστός!", μου λέει. Μη με ρωτάτε πού το γνώριζε... Αλλά είναι ετοιμόλογος και ευφυής. Κάνει πολλά λογοπαίγνια!

"Και πώς περνάει η μέρα σου γέροντα; Μόνο με προσευχή;"

"Είμαι αυτοαπασχολούμενος! Ασχολούμαι μόνο με τον εσωτερικό εαυτό μου. Ζω την αμέριμνη μέριμνα. Εμείς οι ασκητές είμαστε εσωστρεφείς μα και παγκόσμιοι. Όλοι μάς ξέρουν αλλά κανείς δεν μας γνωρίζει".

Είχε να λουστεί πολλά χρόνια. Του δίνω το σαμπουάν μου και τον πείθω να πλύνει τα μαλλιά του. Πρώτη φορά έβλεπε σαμπουάν. Και το έχυσε όλο στο κεφάλι του...

Αναζητώντας τους "αόρατους ερημίτες" του Άθωνα (Θ΄ - "Γειά και σπαν!")

Νομίζω πως κανείς δεν ξέρει, ούτε κατά προσέγγιση, πόσοι και πού μένουν στον Άθωνα. Όσο κινούμαι σε απόμερες περιοχές βρίσκω συνεχώς παράξενα ίχνη ζωής. 

Π.χ. χθες ανακάλυψα μια περίεργη "σπηλιά" όχι από βράχους, αλλά φτιαγμένη από θάμνους, κάτι σαν ιγκλού! Ήταν μια παράξενη φωλιά που χωρούσε μόνο έναν άνθρωπο... Ποιος άραγε να έμενε σε αυτό; Κανείς δεν ξέρει...

Σε μια ερημιά γνώρισα κι έναν μεσόκοπο ασκητή. Ατημέλητος, με ρούχα πολύ ταλαιπωρημένα, λιτοδίαιτος και φιλήσυχος. Ήταν προφανές πως δεν τηρούσε τους στοιχειώδεις κανόνες υγιεινής. Αλλά έδειχνε αφοβία στα μικρόβια και στις αρρώστιες. Δεν θυμήθηκε ποτέ ν’ ασθένησε ούτε να πήρε κάποιο φάρμακο!

Δείχνει να έχει άπλαστη καρδιά μωρού. "Πώς κι αποφάσισες ν’ ασκητέψεις γέροντα;", τον ρωτάω. "Ε μα... για ν’ αφιερωθεί κάποιος στο Θεό πρέπει να ’χει κάποια βίδα λασκαρισμένη. Να ’χει την καλή τρέλα που λένε!".

"Κι ήρθες απ’ την πρώτη στιγμή στον έρημο τούτο τόπο;"

"Μπα... πήγα σ’ ένα κοινοβιακό αλλά έφυγα το επόμενο βράδυ. Πέντε αδελφοί τσακώθηκαν γιατί διαφωνούσαν ποιος από δυο αγίους ήταν ενδοξότερος στα μάτια του θεού! Δεν άντεξα τη φασαρία κι έφυγα... Είμαι άνθρωπος της ησυχίας"...

Υπάρχουν όντως αρκετοί μοναχοί που είναι έτοιμοι ν’ αρπαχτούν με το παραμικρό. Μάλλον μετάνιωσαν που στερήθηκαν την κοσμική ζωή και τους έχουν σπάσει τα νεύρα. Γνώρισα σήμερα έναν τέτοιον. 

"Γειά σου γέροντα", του λέω. Με κοιτάει παράξενα κι απαντά "Γειά σπαν!". "Τι σημαίνει αυτό γέροντα, δεν σε κατάλαβα!". "Μίλησα στη γλώσσα σου. Και σημαίνει γειά σου και σπάσε!". "Γιατί μου μιλάς έτσι γέροντα; Εγώ ένα γειά σού είπα". "Έπρεπε να ξέρεις πως εδώ δε λένε γειά αλλά ευλόγησον!".

Τι να πω; Με τέτοιους ανθρώπους δεν έχει νόημα να συνεχίσεις να μιλάς. Ας πούμε, χάριν επιείκειας, πως είχε κάποια εμμονούλα με τις ευλογίες ο άνθρωπος...

Αναζητώντας τους "αόρατους ερημίτες" του Άθωνα (Η΄ - Ακίνδυνη σαλότητα!)

Περπατώντας ατέλειωτες ώρες στις ερημιές του Άθωνα έβλεπα συνεχώς ίχνη ανθρώπινης παρουσίας. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει πως ανήκαν στους "αόρατους ερημίτες". Δεν φαντάζεστε πόσοι παράξενοι άνθρωποι κυκλοφορούν σε τούτα τα μέρη. Από ξυλοκόπους και λαθροκυνηγούς μέχρι αρχαιοκάπηλους και ασκητές. Συνάντησα και δυο καλόγερους με τις καραμπίνες κι όλα τα σχετικά σύνεργα που είχαν βγει για κυνήγι. Δεν ξέρω αν αυτό επιτρέπεται. Δεν μπορώ να διανοηθώ ανθρώπους του Θεού να σκοτώνουν φιλήσυχα ζωάκια. Και άραγε τι το κάνουν το κυνήγι; Υποτίθεται πως δε επιτρέπεται να τρώνε κρέας...

Σε μια στροφή του μονοπατιού συμβαίνει κάτι το απροσδόκητο. Όλα έγιναν σε κλάσμα του δευτερολέπτου, οπότε κρατάω μια σοβαρή επιφύλαξη αν ήταν αυταπάτη, παιχνίδι του μυαλού ή αυθυποβολή.

Εκεί στο τέρμα του δρόμου πιάνω με την άκρη του ματιού μου μια ανθρώπινη παρουσία. Ήταν γυμνή, ίσως και ημίγυμνη, μπορεί κάτι να φορούσε στο σημείο της μέσης. Μόλις με βλέπει κάνει απότομη μεταβολή, μάλλον χάνει την ισορροπία της και κουτρουβαλάει σε μια μικρή πλαγιά κι εξαφανίζεται.

Προσωπικά δεν μπορώ να διανοηθώ πως υπάρχουν και σήμερα "γυμνίτες" που ασκητεύουν σαν τους αρχαίους Ινδούς γυμνοσοφιστές που διαβάζουμε στα βιβλία.

Συζητώ το θέμα με τον "πορτάρη" της επόμενης Μονής που συναντάω. Με διαβεβαιώνει πως στα μέρη αυτά υπάρχουν κάποιοι ελάχιστοι "παλαβιάρηδες", όπως τους αποκαλεί. Βέβαια, χρησιμοποιεί τον όρο με την καλή έννοια. Τους θεωρεί "δια Χριστόν σαλούς", που παριστάνουν τις βλαμμένες διάνοιες και τα παράσιτα της ζωής προκειμένου να αποφύγουν τις τιμές και τους επαίνους των ανθρώπων. Ουσιαστικά υποβιβάζονται σε υπανθρώπους προκειμένου να βιώσουν την άκρα ταπείνωση.

Εντάξει, ο "πορτάρης" έχει "καλό λογισμό" και ίσως ωραιοποιεί και εξιδανικεύει τις καταστάσεις. Πώς μπορεί να δίνει μια τόσο "υπεράνω" ερμηνεία χωρίς καν να γνωρίζει αυτούς τους ανθρώπους; Πώς, δηλαδή, αποκλείει να είναι εντελώς σαλοί κι όχι για χάρη της ταπείνωσης και της σωτηρίας τους;

Τουλάχιστον αυτοί δεν είναι ευτυχώς επικίνδυνοι. Μόλις δουν άλλον άνθρωπο σπεύδουν να εξαφανιστούν. Για φανταστείτε εκεί στην ερημιά να στην πέσουν 4-5 τέτοιοι "θεότρελοι" με απειλητικές διαθέσεις;

Αναζητώντας τους "αόρατους ερημίτες" του Άθωνα (Ζ΄ - Μοιάζω για "σπηλαιώτης";)

Συζητώντας με πολλούς αγιονορείτες και διαβάζοντας πολλά και διάφορα βιβλία κατέληξα στο συμπέρασμα πως αυτό με τους "αόρατους ερημίτες" δεν είναι και 100% μούφα. Βέβαια, ούτε το θείο χάρισμα της "αορατότητας" υπάρχει ούτε τον ακριβή αριθμό τους ξέρει κανένας, αφού ήταν μεταβαλλόμενος λόγω απωλειών, νέων προσχωρήσεων κ.λπ.

Οι λεγόμενοι "αόρατοι ερημίτες" ήταν μια ομάδα ασκητών που συγκροτήθηκε περίπου στις αρχές του 20ού αιώνα και ζούσε σε μέρη απόμερα αποφεύγοντας κάθε επαφή όχι μόνο με τον κόσμο αλλά και με την υπόλοιπη αγιορείτικη κοινότητα. 

Ήταν αναμαλιάρηδες, ίσως και ημίγυμνοι και έμοιαζαν περισσότερο με αγρίμια παρά με ανθρώπους. Η ομάδα αυτή σταδιακά παρήκμασε και το τελευταίο μέλος της πρέπει να πέθανε γύρω στα 1952.

Στο μεταξύ ο ουρανός έχει γίνει κατάμαυρος. Έρχεται σίγουρα καταιγίδα. Ευτυχώς δίπλα στο μονοπάτι μου βρέθηκε μια οπή στο βράχο και χώθηκα. Το σημαντικό σ’ αυτές τις περιπτώσεις είναι να μην μουσκέψεις. Γιατί τότε, αν δεν έχεις ν’ αλλάξεις ρούχα ή τρόπο να στεγνώσεις... σίγουρα θα παγώσεις!

Η βροχή άρχισε. Κανείς δεν ξέρει πόσο θα κρατήσει. Μπορεί και μέρες. Η νύχτα θα με βρει πάλι στο ύπαιθρο. Τώρα οι μέρες έχουν μικρύνει και σίγουρα δεν θα προλάβω να βρω κάποιο κελί ή σκήτη. Ευτυχώς έχω ακόμα δυο κονσέρβες στο σακίδιο. Αφήνω έξω απ’ το στόμιο της σπηλιάς ένα τσίγκινο δοχείο για να μαζέψω βρόχινο νερό, τουλάχιστον να ξεδιψάσω.

Ένας καλόγερος περνάει απ’ το μονοπάτι. Έχει μουσκέψει αλλά δείχνει χαλαρός. Με βλέπει στη σπηλιά και χωρίς να παραξενευτεί με ρωτά: "Είσαι κανούργιος σπηλαιώτης αδελφέ;". Σημειωτέον πως στο Όρος "σπηλαιώτες" λένε όσους μοναχούς αποφασίζουν να ζήσουν σε κάποιο σπήλαιο για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (συνήθως σαρακοστές) ή και για όλη τους τη ζωή. Εκεί ζουν χωρίς διακόνημα και εργόχειρο, μόνο με προσευχή και σιωπή.

Δεν ξέρω αν μοιάζω για "σπηλαιώτης", αλλά έτσι με το σκουρόχρωμο αδιάβροχο και την κουκούλα μπορεί και ναι. Δεν έχω όρεξη για κουβέντες και δεν του απαντώ. 

Εκείνος δείχνει μάλλον ικανοποιημένος. Μάλλον φαντάζεται πως τηρώ με αυστηρότητα τον "κανόνα της σιωπής". "Υπάρχουν ακόμα γνήσιοι ασκητές στο όρος", θα σκέφτεται. Ίσως εκεί που θα πάει απόψε να διηγείται στους υπόλοιπους πως συνάντησε στο δρόμο του έναν απ’ τους"αόρατους ερημίτες"! Κάπως έτσι, με τέτοιες συμπτώσεις και παρεξηγήσεις, δημιουργούνται αυτοί οι θρύλοι...