"Φιλοσοφικό ημερολόγιο κλεισούρας"! (Γ’ - Σοφία είναι η απόλυτη άγνοια!)

 

Χθες λέγαμε πως η φιλοσοφία μας μαθαίνει να πεθαίνουμε με ψυχραιμία κι αξιοπρέπεια. Όταν έρθει εκείνη  ώρα, να κάνουμε το αποφασιστικό βήμα πεπεισμένοι "πώς έτσι πρέπει". Γιατί ο θάνατος είναι ένας φυσικός νόμος που εξυπηρετεί τη μεγαλύτερη φυσική αναγκαιότητα. Να το πούμε και λίγο κυνικά: η γη δεν μας χωράει όλους. Πρέπει να φεύγουν οι παλιοί και να παίρνουν σειρά οι νεότεροι...

Τον Σωκράτη, όπως έχω ξαναπεί, δεν τον πολυγουστάρω. Γιατί υπονόμευε συστηματικά το δημοκρατικό πολίτευμα. Και οι πιο διάσημοι μαθητές του, που ασχολήθηκαν με την πολιτική, ήταν ο ένας χειρότερος απ’ τον άλλον. Ο Κριτίας κι ο Χαρμίδης υπήρξαν τύραννοι, ενώ ο πολύς Αλκιβιάδης πρόδοσε την πατρίδα του υπηρετώντας τους δύο μεγαλύτερους εχθρούς της, την Περσία και τη Σπάρτη. Να τους χαίρεται...

Όσο για τον θάνατό του, ειλικρινά δεν πιστεύω την εκδοχή του Πλάτωνα. Πως δήθεν μπορούσε να αποδράσει αλλά προτίμησε να πεθάνει τιμώντας τους νόμους της Αθήνας. Μα εδώ δεν σεβάστηκε το πολίτευμα της πόλης του, οι νόμοι της τον μάραναν;

Εκείνο όμως που μου αρέσει στον Σωκράτη είναι που καταρρίπτει τις βεβαιότητες. Κάθεται και συζητάει με τις ώρες π.χ. τι είναι Δικαιοσύνη, για να καταλήξει στο συμπέρασμα πως δεν ξέρουμε. Και έτσι θεωρείται ο μεγαλύτερος φιλόσοφος επειδή ήταν σίγουρος μόνο για την άγνοιά του. 

Αλλά ήταν μια άγνοια συνειδητοποιημένη. Όχι αγχωτική. Ουσιατικά έλεγε πως δεν ξέρω τίποτα όχι γιατί δεν έχω μυαλό να σκεφτώ ή δασκάλους να με διδάξουν, αλλά γιατί αυτό που λέμε γνώση δεν υπάρχει! Και πως να ξέρεις κάτι που δεν υπάρχει;

Ας δούμε τώρα με δυο λόγια πώς αντιμετώπιζε ο Σωκράτης τον θάνατο. Έλεγε πως δύο πράγματα μπορεί να ακολουθούν τον θάνατο. Είτε η πλήρης εκμηδένιση. Είτε η μετάβαση σε μια άλλη ζωή. 

Αν ισχύει το πρώτο, τότε θα μοιάζει με έναν ατέλειωτο ύπνο χωρίς όνειρα. Δεν το λες και άσχημο. Αν ισχύει το δεύτερο, τότε θα βρεθούμε σε έναν τόπο που θα συναντήσουμε όλους τους παλιούς φίλους κα συγγενείς μας. Και όλα τα διάσημα πρόσωπα που θέλαμε να γνωρίσουμε στη ζωή μας. Οπότε, πάλι κερδισμένοι θα είμαστε. Με απλά λόγια μάς λέει... σταματείστε άνθρωποι να αγωνιάτε για κάτι που μόνο ευχάριστο είναι!

Η αποθέωση της σωκρατικής άγνοιας είναι αυτό που είπε λίγο μετά τη δίκη του... "Δεν ξέρω ποιο είναι καλύτερο, ο θάνατος ή η ζωή". Ναι! Ένας σοφός ούτε γι’ αυτό δεν είναι βέβαιος! Και τότε ποιος το ξέρει Σωκράτη μου; "Μόνο ο Θεός!", απαντά. Κι επειδή υπονοεί πως Θεός δεν υπάρχει... άρα κανένας δεν το ξέρει! Οπότε φτάνουμε πάλι στην απόλυτη άγνοια! Αυτό είναι σοφία...

Σχεδόν το ίδιο έλεγε κι ο Θαλής. Ότι δεν υπάρχει διαφορά στη ζωή και στο θάνατο. "Και τότε γιατί δεν πεθαίνεις;", τον ρώτησε κάποιος εξυπνάκιας. "Ευκολάκι ρε φίλε! Αφού δεν υπάρχει διαφορά λέμε!"...