Δευτέρα 25 Ιουλίου 2016

Γιατί είμαι (ή δεν είμαι) Μαρξιστής! (B’ - Μόνο απ’ τον Καραϊσκάκη δεν έκλεψε ιδέες ο Μαρξ!)


Το "Κομμουνιστικό Μανιφέστο" το εξέδωσε ο Μαρξ μαζί με τον Ένγκελς το 1848 για λογαριασμό μιας ομάδας ιδεαλιστών εργατών. 
Δεν μπορώ να μην παραδεχτώ πως το μανιφέστο αυτό είναι ένα απ’ τα σημαντικότερα πολιτικά κείμενα όλων των εποχών. Άσκησε τόση επιρροή όση και η Αμερικανική Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας το 1776 και η Γαλλική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το 1789...
Διαβάζοντας τα αιτήματά του διαπιστώνω πως δεν ήταν και λίγα που υιοθέτησε και υλοποίησε η μεταπολεμική ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία. Μερικά μάλιστα διατηρούν την επικαιρότητά τους:
- Υψηλή προοδευτική φορολόγηση.
- Κρατικοποίηση τραπεζικού-πιστωτικού συστήματος.
- Δημόσια και δωρεάν εκπαίδευση.
- Εξάλειψη διαφορών πόλης και υπαίθρου.
- Κρατικά μέσα μεταφοράς και επικοινωνίας. 
Γενικώς, διαβάζοντας το Μαρξ διαπιστώνω πως οι θεωρίες του ήταν ελάχιστα πρωτότυπες. 
Η έννοια της "ταξικής πάλης" και της "επανάστασης" δεν ήταν καθόλου καινούργιες. Είχαν προηγηθεί οι επαναστάσεις των δούλων του Σπάρτακου, των αγροτών του 15ου αιώνα στη Γερμανία και των αστών τον 18ο αιώνα. Τι πιο λογικό να φανταστεί κάποιος πως θα επαναστατήσει και η νέα καταπιεσμένη κοινωνική τάξη, δηλαδή οι βιομηχανικοί εργάτες;
Στο έργο του Μαρξ κάνουν "μπαμ" πολλές και ποικίλες επιδράσεις.
Απ’ τους αρχαίους υλιστές φιλοσόφους Δημόκριτο και Επίκουρο μέχρι όλους τους συγχρόνους του Γερμανούς και Ευρωπαίους στοχαστές. Ας προσπαθήσουμε να κάνουμε μια μικρή σύνοψη:
Α) Ο Ντέιβιντ Ρικάρντο, σπουδαίος Βρετανός οικονομολόγος, συνομήλικος του δικού μας Καραϊσκάκη, είχε ήδη αναπτύξει την Εργασιακή Θεωρία της Αξίας. Σύμφωνα με αυτή, κάθε αγαθό ενσωματώνει μια αξία που ισούται με το χρόνο που χρειάζεται για την κατασκευή του. 
Εκεί πάτησε ο Μαρξ για να διατυπώσει τη δική του θεωρία περί "υπεραξίας". Τα αγαθά ενσωματώνουν την αξία της εργατικής δύναμης που τα παράγει. Κι ο εργοδότης για να έχει κέρδος καταβάλλει στον εργάτη ένα μικρό μέρος της αξίας αυτής, κρατώντας για πάρτη του την επιπλέον αξία της ξένης εργατικής δύναμης.
Β) Απ’ τον συμπατριώτη του Καντ ο Μαρξ πήρε κυρίως δύο ιδέες:
α) Την έννοια του "φετίχ", δηλαδή την απόδοση "θεϊκών" ιδιοτήτων σε συνηθισμένα καθημερινά αντικείμενα. Κι έτσι ο Μαρξ μίλησε για την "φετιχοποίηση", δηλαδή τη "θεοποίηση", των αγαθών, της περιουσίας, της ιδιοκτησίας, του χρήματος και του κέρδους απ’ το καπιταλιστικό σύστημα.
β) Την "κατηγορική προσταγή". Σύμφωνα με τον Καντ πρέπει να ενεργούμε έτσι ώστε κάθε πράξη μας να μπορεί να γίνει καθολικός κανόνας ηθικής συμπεριφοράς. Στα πλαίσια αυτά απαγορεύεται να χρησιμοποιούμε τους άλλους ανθρώπους (αλλά και τον εαυτό μας) για την ικανοποίηση των στόχων μας. Συνεπώς, κατά τον Μαρξ, είναι ανήθικο τόσο να "πουλάμε" την εργατική μας δύναμη (δηλαδή τον εαυτό μας) όσο και να μας εκμεταλλεύεται κάποιος άλλος για να πετύχει δικό του κέρδος.
Γ) Αναμφίβολα ο Μαρξ δέχτηκε επιδράσεις και απ’ την ιουδαιοχριστιανική θρησκεία. Στην προηγούμενη ανάρτηση είδαμε πως ενδόμυχα ήθελε να αναδειχθεί σε Μεσσίας και προφήτης της εργατικής τάξης. 
Αλλά και το τσιτάτο "Απ’ τον καθένα σύμφωνα με τις δυνατότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του" είναι απλή παραλλαγή μιας φράσης του Αποστόλου Παύλου που διαβάζουμε στην Αγία Γραφή. Ακόμα και τον όρο "δικτατορία τους προλεταριάτου" δανείστηκε απ’ τον συνομήλικό του Γάλλο επαναστάτη Λούι Μπλάνκι. Και, φυσικά, της προσέδωσε θρησκευτικό περιεχόμενο, γιατί οι ομοιότητες της "Δικτατορίας" του με την "Βασιλεία των Ουρανών" των Χριστιανών βγάζουν μάτι!
Τις μεγαλύτερες όμως επιδράσεις δέχθηκε ο Μαρξ απ’ τον μεγάλο ιδεαλιστή Γερμανό φιλόσοφο Χέγκελ. Αλλά γι’ αυτό θα μιλήσουμε σε επόμενη ανάρτηση...

3 σχόλια:

akrat είπε...

ωραίο θέμα εύγε

Ανώνυμος είπε...

Λογικό ήταν ο Μαρξ να αντιγράψει από πολλούς και να φτιάξει θεωρία-puzzle. Ακόμα και για αυτό θέλει κάποια ευφυία και αυτό δεν το λέω για να τον δικαιολογήσω. Θα δώσω ένα παράδειγμα φιλόσοφου ο οποίος σύνθεσε ένα φιλοσοφικό σύστημα εξολοκλήρου αποτελούμενο από κομμάτια από άλλους: Επίκουρος.

Ταξιάρχης είπε...

Οι φιλοσοφικές σχολές των Στωικών-Επικούρειων-Σκεπτικιστών μέχρι τον 19ο αιώνα ονομάζονταν "μετα-αριστοτελικές". Μετά βαπτίστηκαν "ελληνιστικές".
Τις μελετώ πολύ λεπτομερώς και διαπιστώνω πως πρόκειται
για μεταφράσεις (και μάλιστα κακές) διαφόρων ινδουιστικών
φιλοσοφικών σχολών.
Για να είμαστε όμως δίκαιοι, φιλόσοφοι όπως ο Επίκουρος, ο Χέγκελ, ο Μαρξ κ.λπ. πήραν πολλά στοιχεία από άλλους αλλά προώθησαν και
κάπως το "μύθος". Έβαλαν κι ένα προσωπικό λιθαράκι στην εξέλιξη της
ανθρώπινης σκέψης...