Τετάρτη 14 Μαΐου 2014

Πόσο σοφοί ήταν οι λεγόμενοι "αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι"; (Δ’ - Οι Ίωνες)

Μέσα σε περίπου 75 χρόνια (600-525 π.Χ.) είχαμε στην Ιωνία μια πραγματική πνευματική επανάσταση.
Κάποιοι αφελείς (ή "πονηροί") εθνόκαυλοι προσπάθησαν να την αποδώσουν στη δήθεν "ανωτερότητα της ελληνικής φυλής"!
Πού ήταν άραγε η "φυλετική ανωτερότητα" πριν το 600 π.Χ.; Και πού είναι σήμερα;
Είναι άραγε η "φυλετική υπεροχή" ένα αποδημητικό πουλί που εμφανίζεται για μισό αιώνα στα παράλια της Μικρασίας κι από κει μεταναστεύει για άλλα τόσα χρόνια στην Αθήνα, μετά στην Κάτω Ιταλία κι αργότερα στην Αλεξάνδρεια; Και μετά πεθαίνει δια παντός;
Είναι προφανές πως η χρονικά σύντομη φιλοσοφική-επιστημονική έκρηξη της Ιωνίας δεν οφείλεται σε καμία  γονιδιακή προδιάθεση.
Τον 6ο π.Χ. αιώνα η Ιωνία είχε μετατραπεί σε μια τεράστια και παγκόσμια δεξαμενή γνώσεων.
Τα μεγάλα λιμάνια της, και κυρίως η Μίλητος, ήταν τα "παράθυρα" της Ανατολής στη Δύση.
Από κι ξεκινούσαν κι εκεί κατέληγαν οι μεγάλοι εμπορικοί δρόμοι που έφταναν μέχρι την Ινδία και την Κίνα.
Οι περσικές κατακτήσεις έφεραν την Ιωνία σε άμεση επαφή με τον πολιτισμό της Αιγύπτου και της Βαβυλώνας. 
Ιδέες, γνώσεις και πληροφορίες κατέκλυσαν τα ιωνικά παράλια, κι ήταν ζήτημα χρόνου να βρεθούν οι άνθρωποι που θα τις επεξεργάζονταν και θα τις συστηματοποιούσαν.
Δε νομίζω πως οι Ίωνες φιλόσοφοι πρόσφεραν κάτι ουσιαστικά καινούργιο στην ανθρώπινη σκέψη.
Απλά, αξιοποίησαν ήδη υπάρχουσες γνώσεις, τις οποίες για πρώτη φορά κατέστησαν προσιτές στο ευρύτερο κοινό.
Ως γνωστόν, η γνώση είναι εξουσία!
Κι ως τότε οι πολύτιμες γνώσεις έμεναν επτασφράγιστο μυστικό μέσα στους τέσσερις τοίχους των περσικών, αιγυπτιακών και ινδικών ιερατείων.
Στην Ιωνία δεν υπήρχε η δεσποτική παράδοση της Ανατολής.
Επικρατούσε μεγαλύτερη κοινωνική ευελιξία, οι πολίτες ήταν πιο συνειδητοποιημένοι, ανεξάρτητοι, διεκδικητικοί, φιλελεύθεροι.
Η απουσία ιερατείου και απόλυτης μοναρχίας επέτρεπαν την ανάπτυξη κριτικού πνεύματος αλλά και τη διάδοση πολλών ως τότε απόκρυφων γνώσεων.
Όταν οι συνθήκες μεταβλήθηκαν, η Ιωνία επέστρεψε στο πνευματικό σκότος. Οι φιλόσοφοι-επιστήμονες μετακινήθηκαν προς τα νέα και ανερχόμενα πνευματικά κέντρα της Αθήνας και της Σικελίας...

8 σχόλια:

Πειραχτήρι είπε...

Ας θυμηθούμε το απόσπασμα 910 του Ευριπίδη, που αποτελεί τμήμα κάποιου χορικού από άγνωστο ή τουλάχιστον αταύτιστο έργο του:

"Όλβιος ὅστις τῆς ἱστορίας ἔσχε μάθησιν, μήτε πολιτῶν ἐπὶ πημοσύνην μήτ’ εἰς ἀδίκους πράξεις ὁρμῶν, ἀλλ’ ἀθανάτου καθορῶν φύσεως κόσμον ἀγήρων, πῇ τε συνέστη καὶ ὅπῃ καιὶ ὅπως. τοῖς δὲ τοιούτους οὐδέποτ’ αἰσχρῶν ἔργων μελέδημα προσίζει."

Τι θέλει να πει με τα παραπάνω ο τραγωδός; Μετάφραση:
"Πραγματικά πλούσιος είναι εκείνος που διδάχθηκε πως να ερευνά συστηματικά
τον κόσμο, χωρίς να επιδιώκη την συμφορά των συμπολιτών του και χωρίς
να επιδίδεται σε άδικες πράξεις, αλλά συλλαμβάνοντας με την νόησή του την αγέραστη κοσμική τάξη της αθάνατης φύσεως, με ποιον τρόπο αυτή δημιουργήθηκε και για ποιον σκοπό και πώς ακριβώς. Στο μυαλό τέτοιου είδους ανθρώπων ουδέποτε προσκολλάται η μέριμνα για αισχρές πράξεις."

Σημείωση: Η λέξη "Ιστορία", σύμφωνα με το λεξικό του Σταματάκου, σημαίνει "το μανθάνειν κατόπιν ερεύνης / γνώση ή πληροφορία, την οποία λαμβάνει κάποιος ερευνώντας και εξετάζοντας / αφήγηση του δι’ ερεύνης μανθανομένου πράγματος / διήγηση / εξιστόρηση"

Στην πραγματικότητα το απόσπασμα 910 είναι ένας ύμνος στο ερευνητικό πνεύμα των προσωκρατικών Ιώνων Φιλοσόφων (Θαλή, Αναξιμάνδρου, Αναξιμένους, Ηρακλείτου, Ξενοφάνους, Παρμενίδου, Ζήνωνος, Μελίσσου, Εμπεδοκλέους, Αναξαγόρα, Λευκίππου, Δημοκρίτου και τόσων άλλων) που με μοναδικό όπλο την νόησή τους εισέδυσαν στα μυστικά του σύμπαντος και φωτίζουν έκτοτε την ανθρωπότητα μέχρι και σήμερα. Το απόσπασμα 910 είναι μία ευλαβική εξύμνηση της Φιλοσοφίας και της Επιστήμης από την Τέχνη.

Ανώνυμος είπε...

Καλημέρα,

Δηλαδή οπου υπάρχει περισσότερη ελευθερία, υπάρχει περισσότερη σοφία και γνώση.

Οταν κοιτάμε πριν απο τον θρησκευτικό μεσαίωνα μας φαίνεται παράξενο πόσα ήξεραν τότε. Νομίζω πως αν υπήρχε φυσική συνέχεια δεν θα μας εκανε την ιδια εντύπωση.

ΠΜ

Ψονθομφανήχ είπε...

Πειραχτήρι, κι εγώ μαζί με σένα και τον Ευρυπίδη να υμνήσουμε όλοι μαζί την Επιστήμη, την Τέχνη και την Φιλοσοφία.
Αλλά επίτρεψέ μου να έχω βάσιμες αμφιβολίες για το κατά πόσο είναι "πρωτοπόροι" οι λέγόμενοι "Ίωνες Φιλόσοφοι"!
Αν υπήρχαν κι αν είχαν διασωθεί οι γνώσεις των αρχαιότερων Αιγυπτίων-Βαβυλωνίων-Ινδών-Κινέζων νομίζω πως θα αναθεωρούσαμε πολλές απόψεις...

ΠΜ, η ελευθερία είναι μια απ’ τις πολλές συγκλίνουσες προϋποθέσεις της σοφίας και της γνώσης. Αλλά υπάρχουν και πολλοί ακόμη παράγοντες...
Συνεπώς, "γνώση" και "σοφία" μπορεί να υπάρξουν (και υπήρξαν) και σε ανελεύθερες κοινωνίες.
Σίγουρα, ο αυστηρός μονοθεϊσμός του Μεσαίωνα ανέκοψε την επιστημονική πρόοδο.

Σ. Βασδέκης είπε...

Το σημαντικό που έκαναν οι φυσικοί φιλόσοφοι είναι ένα νομίζω, ότι έβαλαν τους θεούς στην άκρη. Τα υπόλοιπά τους δεν έχουν καμμιά ιδιαίτερη αξία.

Δεν γνωρίζω αν οι Βαβυλώνιοι και οι Αιγύπτιοι είχαν προχωρήσει στο επίπεδο αυτό.

Επίσης το τι είδους γνώσεις είχαν αυτοί οι τελευταίοι, κι αν τις είχαν πώς χάθηκαν.

Σ. Βασδέκης είπε...

Το σημαντικό που έκαναν οι φυσικοί φιλόσοφοι είναι ένα νομίζω, ότι έβαλαν τους θεούς στην άκρη. Τα υπόλοιπά τους δεν έχουν καμμιά ιδιαίτερη αξία.
Δεν γνωρίζω αν οι Βαβυλώνιοι και οι Αιγύπτιοι είχαν προχωρήσει στο επίπεδο αυτό.
Επίσης το τι είδους γνώσεις είχαν αυτοί οι τελευταίοι, κι αν τις είχαν πώς χάθηκαν.

Ψονθομφανήχ είπε...

Σταύρο, έβαλαν στην άκρη τους μυθικούς θεούς, όχι όμως και το "θείον" που θεωρούσαν πως ενυπάρχει σε κάθε ον, άρα μιλάμε για ένα είδους πανθεϊσμού.

Για το αιγυπτιακό-βαβυλωνιακό-ινδικό ιερατείο δεν μπορούμε να ξέρουμε ακριβώς τι γνώσεις είχαν γιατί ήταν μεγάλες "κουφάλες" και τις γνώσεις αυτές δεν τις έγραφαν αλλά τις αποστήθιζαν ώστε να μην κινδυνεύουν να τους τις "κλέψουν" κάποιοι άλλοι...

Σ. Βασδέκης είπε...

Σε κάποιους Έλληνες τότε γιατί τις φανέρωσαν; Δεν λέγεται ότι κάποιοι Έλληνες φιλόσοφοι και μαθηματικοί διδάχτηκαν εκεί πολλές γνώσεις τις οποίες και καλλιέργησαν περεταίρω;

Ψονθομφανήχ είπε...

Ο Πυθαγόρας μάλλον είχε ενταχθεί επίσημα στο αιγυπτιακό ιερατείο.
Κι όταν η Αίγυπτος καταλήφθηκε από τους Πέρσες, μαζί με τους υπόλοιπους αιγύπτιους ιερείς μεταφέρθηκαν στη Βαβυλώνα όπου ενώθηκαν με το περσικό ιερατείο.
Καταλαβαίνεις τι έγινε εκέινη την περίοδο...
Ο Θαλής κι ο Πλάτωνας έζησαν χρόνια στην Αίγυπτο. Ταξίδεψαν και στην Περσία.
Τότε, εκείνες οι χώρες ήταν όπως σήμερα η Αμερική και η Αγγλία...
Ποιος ξέρει πώς αποκόμισαν κάποιες πολύτιμες γνώσεις.
Να πλήρωσαν;
Πιστεύω όμως πως στη συνέχεια τις επεξεργάστηκαν εκείνες τις γνώσεις, τις εμπλούτισαν και με άλλες, τις εξέλιξαν και πρόσφεραν κι οι ίδιοι κάτι πρωτότυπο.
Αλλά περισσότερες λεπτομέρειες μάλλον ποτέ δεν θα μάθουμε...