Τετάρτη 3 Ιανουαρίου 2018

"Ημερολόγιο λιποταξίας" (148 - Βαγδάτη, η "Αθήνα της Ανατολής"!)

Οι αραβικές και ισλαμικές ακαδημίες, που άρχισαν ν’ αναπτύσσουν τις επιστήμες και να προωθούν τη μελέτη των κλασικών κειμένων απ’ τον 9ο αιώνα, υπήρξαν οι πρόγονοι των μεσαιωνικών ευρωπαϊκών πανεπιστημίων.
Η Βαγδάτη αναδείχθηκε σε "Αθήνα της Ανατολής". Ήταν η πολιτιστική κληρονόμος της Αλεξάνδρειας, η νέα κοιτίδα του κλασσικού πολιτισμού, που τον διδάχθηκε όχι απ’ τους Ρωμαίους αλλά απ’ τους συρόφωνους νεστοριανούς και μονοφυσίτες. 
Κάθε εξέχων μουσουλμάνος θεωρούσε χρέος του ν’ αποκτήσει και να διαδώσει τα έργα των αρχαίων Ελλήνων σοφών. Κλασσικά χειρόγραφα πλειστηριάζονταν για ασύλληπτα ποσά κι οι μεταφραστές ήταν απ’ τους πιο ακριβοπληρωμένους εργαζόμενους της εποχής. 
Τόση ήταν η "ελληνομανία" των μουσουλμάνων της εποχής που διασώζεται μαρτυρία πως ακόμα κι ο Αρχηγός της Αστυνομίας της Βαγδάτης, κάποιος Ιμπραήμ Αλ Φαχίρ, ανέλαβε τη δαπάνη μετάφρασης ενός έργου του Γαληνού!
Η "τρέλα" των Αράβων για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό "κόλλησε" και την πνευματική ελίτ των Ρωμαίων της Κωνσταντινούπολης. Παρά τις αντιδράσεις της Εκκλησίας και τις απειλές για καταδίκης τους ως αιρετικών, εξέχοντες βυζαντινοί αξιωματούχοι, πρίγκιπες, βασιλιάδες, ακόμα και Πατριάρχες έπεσαν κι αυτοί με τα μούτρα στη μελέτη και αναπαραγωγή των κλασσικών κειμένων. 
Εννοείται πως οι Βυζαντινοί είχαν το πλεονέκτημα της γλώσσας, καθώς μπορούσαν να μελετήσουν την αρχαία γραμματεία απ’ το πρωτότυπο κι όχι από μεταφράσεις όπως οι Άραβες. 
Γενικά, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά την περίοδο της εικονομαχίας, το ανατολικό ρωμαϊκό κράτος βρέθηκε σε φάση μεγάλης παρακμής. Αναζητούσε εναγωνίως πνευματικά και πολιτικά στηρίγματα και, όπως γίνεται συνήθως στις περιπτώσεις αυτές, προσπάθησε να μιμηθεί τον ακμαίο αραβικό κόσμο, υιοθετώντας, μεταξύ άλλων και την "ελληνολατρία" του. 
Σίγουρα δεν είναι καθόλου τυχαίο πως οι δυο πρώτοι βυζαντινοί αυτοκράτορες του 9ου αιώνα ήταν αραβικής καταγωγής. Μιλάμε για τον Νικηφόρο Α’ (802-811) και τον διάδοχό του Σταυράκιο που βασίλευσε λίγους μήνες το 811...
Κλείνω με μια χαρακτηριστική ιστορική λεπτομέρεια: Γύρω στα 840 μ.Χ. ο χαλίφης της Βαγδάτης Αλ-Μα-Μουν έφαγε τα λυσσακά του να φέρει στην αυλή του τον βυζαντινό Λέοντα τον Σοφό. Αλληλογράφησε μαζί του, του έθεσε μια σειρά γεωμετρικά και αστρονομικά προβλήματα και εντυπωσιάστηκε απ’ τις απαντήσεις του.  
Ο αυτοκράτορας Θεόφιλος έκανε τα πάντα για να αποτρέψει τη μετανάστευση του Λέοντα, τον οποίο, για να "δέσει" ακόμα περισσότερο, ανέδειξε αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης, μια θέση που εξασφάλιζε μεγάλη δόξα και πλούτο την εποχή εκείνη...

Δεν υπάρχουν σχόλια: